همه ما بیل گیتس را به عنوان نماد جهانی کارآفرینی می‌شناسیم. بیل گیتس به عنوان یک کارآفرین با مایکروسافت و ویندوز مفاهیم زیادی را تغییر داد و کامپیوتر‌های خانگی را برای همه قابل استفاده کرد. به طوری که در جهان امروزی، کار و زندگی ما بدون ویندوز غیر قابل تصور است.
کارآفرینی در حوزه‌های مختلفی زندگی انسان‌ها را تغییر داده است. در ایران محمد کریم فضلی با بنیانگذاری گروه صنعتی گلرنگ و سپس گروه صنعتی پاکشو و تولید انواع گوناگون مواد شوینده نه تنها در اشتغال‌زایی و توسعه اقتصادی کشور از دهه 40 شمسی تا کنون نقش مهمی داشته‌اند؛ همچنین با بهبود دسترسی به انواع شوینده‌ها و مواد بهداشتی، کیفیت زندگی ایرانیان را افزایش داده است.
همین دو مثال از کارآفرینان موفق نقش و اهمیت کارآفرینی را برای زندگی ما نمایان می‌کند. برای این که ببینیم چگونه می‌توان با کارآفرینی به بهبود اقتصاد کمک کرد، اول باید دید که کارآفرینی چیست و کارآفرین به چه کسی گفته می‌شود. سپس می‌توانیم به این موضوع که کارآفرینی چگونه جهان پیرامون ما را به جایی بهتر برای زندگی تبدیل می‌کند بپردازیم.
کارآفرینی چیست؟
کارآفرینی از زاویه دیدهای مختلف، تعاریف متعدد و زیادی دارد. ساده‌ترین تعریف برای کارآفرینی آمادگی راه‌اندازی و توسعه کسب‌و‌کار با وجود تمام ریسک‌ها برای کسب سود است. کارآفرینی نیاز به استفاده از منابع گوناگون مادی مثل نیروی کار، زمین و مواد اولیه برای ایجاد یا توسعه یک کسب‌و‌کار یا محصول یا خدمت دارد.
به طور کلی می‌توان گفت کارآفرینی ایجاد، توسعه و یا تغییر خلاقانه محصولات و خدمات برای برطرف کردن نیاز‌های مصرف کنندگان به شیوه‌ای نوآورانه است. کسب و کار‌ها به منظور ایجاد و توسعه، نیازمند اکوسسیستم کارآفرینی هستند و ایجاد چنین اکوسیستمی نیز نیازمند حمایت دولت و سازمان‌های غیر دولتی از این نوع کسب‌و‌کار‌ها است.
تاریخچه تعریف واژه کارآفرینی
برای این که ببینیم کارآفرینی چیست؛ شاید بد نباشد کمی تاریخ این واژه را مطالعه کنیم. واژه کارآفرین (Entrepreneur) واژه‌ای فرانسوی است که اولین بار در سال 1723 برای توصیف این موضوع در یک لغت‌نامه فرانسوی استفاده شد. این مفهوم از همان ابتدای شکل‌گیری علم اقتصاد مورد توجه اقتصاد دانان کلاسیک بوده است. مطالعه بر روی این موضوع، به مطالعات ریچارد کانتیلون اقتصاد دان ایرلندی- فرانسوی در اواخر قرن 17 و اوایل قرن 18 میلادی برمی‌گردد.
بر اساس تعریف ژان بتیست اقتصاددان و تاجر فرانسوی قرن نوزدهم کارآفرینی منابع اقتصادی را از یک حالت با بهره‌وری پایین به حالتی با بهره‌وری بالاتر منتقل می‌کند. فرصت‌های کارآفرینی ممکن است در توسعه یک برنامه کسب‌و‌کار، بکارگیری منابع انسانی جدید، کسب منابع مادی و مالی جدید، رهبری، مسئولیت‌پذیری برای موفقیت و شکست تجاری و ریسک گریزی باشد. برای موفقیت کارآفرینی در یک جامعه باید شرایط لازم برای توسعه کارآفرینی فراهم باشد.
اکوسیستم کارآفرینی
اکوسیستم کارآفرینی دارای ویژگی‌هایی است، که منجربه تشویق کارآفرینی در آن جامعه و توسعه اقتصادی آن می‌شود. برای ایجاد چنین اکوسیستمی، دولت یکی از مهم‌ترین نقش‌ها را در پایه ریزی برنامه‌های حمایتی و تشویقی از کارآفرینی را دارد.
یکی دیگر از عوامل مهم برای ایجاد چنین اکوسیستمی وجود سازمان‌های غیر دولتی برای مشاوره دادن و حمایت از کارآفرینی است. همچنین گروه‌های ذینفوذ کسب وکارهای کوچک، با لابی کردن با دولت به منظور حمایت از برنامه‌های کارآفرینی و ایجاد قوانین منعطف برای کسب وکارها در شکل‌گیری اکوسیستم مناسب کارآفرینی نقش دارند.
طبقه‌بندی کارآفرینی
کارآفرینی با توجه به ماهیت و اندازه‌اش قابل طبقه‌بندی است. یکی از انواع کارآفرینی، کارآفرینی کسب وکارهای کوچک مانند: مغازه‌ها، کارگاه‌های کوچک، مراکز مشاوره و… است. این شرکت‌ها معمولاً به وسیله خود کارآفرین اداره می‌شود و منابع انسانی آن نیز از بستگان و نزدیکان فرد کارآفرین یا از متخصصان محلی تأمین می‌شود. معمولاً هدف چنین کسب و‌کار‌هایی تبدیل شدن به کسب‌و‌کار بزرگ با سودآوری بالا نیست. چنین کارآفرینانی برای تأمین سرمایه ممکن است از وام‌های موجود برای راه‌اندازی کسب وکارهای کوچک و یا قرض گرفتن از دوستان و آشنایان استفاده کنند.
شکل دیگر کارآفرینی مربوط به استارت آپ‌های است که با هدف ایجاد تغییرات مهم شکل می‌گیرند. این نوع کسب و کار‌ها؛ معمولاً افراد متخصص با خلاقیت بالا و مخترعان را استخدام می‌کنند. با توجه به ماهیت این شرکت‌ها برای تبدیل طرح‌های پژوهشی به محصولات قابل ارائه به بازار، این نوع از کسب وکارها نیازمند منابع مالی بزرگی هستند.
ماهیت در حال تغییر دنیای امروز کارآفرینی را تنها محدود به شرکت‌های کوچک و متوسط و یا استارت آپ‌ها نمی‌کند. شرکت‌های بزرگ هم برای بقا در دنیای درحال تغییر و رقابتی کنونی، نیازمند ارائه محصولات و خدمات نوآورانه به مشتریان هستند. به این منظور این شرکت‌ها، ممکن است اقدام به راه اندازی شرکت‌های جدید و یا اقدام به تولید محصولات و خدمات جدید بنمایند.
نوع دیگر کارآفرینی، کارآفرینی اجتماعی است. این نوع کارآفرینی در سال‌های اخیر توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. موسساتی از این دست برای کسب سود ایجاد نمی‌شوند و هدف آنها حل یکی از مشکلات اجتماعی به شیوه‌های نوآورانه است. با توجه به این موضوع، کارآفرینی اجتماعی نیازمند حمایت‌های اجتماعی و دولتی برای به ثمر رسیدن است.
دلیل اهمیت کارآفرینی چیست؟
حال که می‌دانیم کارآفرینی چیست باید ببینیم چرا کارآفرینی مهم است. در سیستم‌های اقتصادی مبتنی بر اقتصاد بازار تولیدات بخش خصوصی از اهمیت زیادی در توسعه اقتصادی کشور برخوردار است. اقتصاددانان کلاسیک اولیه به کارآفرینی توجه زیادی داشتند و با پیشرفت تکنولوژی و افزایش عرضه و تقاضا برای محصولات جدید، منجر شده که واژه کارآفرینی توجه بیشتری را به خود جلب کند.
در صورت وجود اکوسیستم مناسب برای کارآفرینی، افراد کارآفرین با به کارگیری روش‌های خلاقانه، مدیریت آگاهانه و هدایت نیرو‌های انسانی و همچنین با به خدمت گرفتن منابع مالی و مادی کافی می‌تواند شیوه زندگی افراد را با این کالا‌ها و خدمات متحول کنند.
کارآفرینی از طریق پیدا کردن راه‌های نوین برای تولید و عرضه خدمات و محصولات قدیمی و یا ایجاد خدمات و محصولات جدید با بکارگیری منابع موجود؛ موجب افزایش تولید و افزایش اشتغال کشور می‌شود. در کشور ما نیزهم کارآفرینان بسیاری با تلاش زیاد و بکار گرفتن نیروی انسانی متخصص، اقدام به تولید کالای ایرانی با کیفیت می‌کنند که علاوه بر تأمین نیاز داخلی با صادرات آن به بازار‌های جهانی به رشد و توسعه اقتصاد کمک می‌شود.
به چه کسی کارآفرین می‌گویند؟
حالا که می‌دانیم کارآفرینی چیست و چرا اهمیت دارد باید ببینیم کارآفرین کیست؟ همان‌طور که قبلاً دیدیم از نظر تاریخی واژه کارآفرین اولین بار در 1723 در یک لغت‌نامه فرانسوی ظاهر شد. همچنین ریچارد کانتیلون اقتصاددان ایرلندی-فرانسوی کارآفرین را به عنوان فردی تعریف کرده است که قیمت مشخصی را برای یک محصول پرداخت می‌کند و آن را به قیمت نامعلومی می‌فروشد. در واقع، از نظر ایشان کارآفرین فردی است که ریسک تجاری را می‌پذیرد.
تعاریف دیگری نیز توسط اقتصاددانان برای توصیف فرد کارآفرین ارائه شده است. شومپِیتر اقتصاددان اتریشی-آمریکایی، معتقد بود که محیط دائماً در حال تغییر، اطلاعاتی را درباره تخصیص بهینه منابع جهت رسیدن به بهره‌وری بیشتر فراهم می‌کند. برخی افراد پیش از بقیه متوجه این اطلاعات می‌شوند و از آن برای کسب سود استفاده می‌کنند.
باید توجه کنیم که کارآفرینان الزاماً صاحبان ایده‌ها نیستند. کارافرینان در واقع رهبرانی هستند که با بکارگیری افراد نوآور و صاحب ایده، تأمین سرمایه و تخصیص بهینه منابع؛ ایده‌ها را به واقعیت تبدیل می‌کنند. کارآفرینان برای پیدا کردن افرادی با ایده‌های نو نیازمند تقویت ارتباط صنعت و دانشگاه هستند و خودشان نیز با بکارگیری نیرو‌های متخصص و نوآور به تقویت این ارتباط کمک می‌کنند.
حتما بخوانید: ” ارتباط صنعت و دانشگاه باید چگونه باشد و چرا مهم است؟ ”
وضعیت کارآفرینی در ایران به چه شکل است؟
برای رشد و توسعه فرهنگ کارآفرینی نیازمند اکوسیستم مناسب کارآفرینی هستیم. وجود چنین اکوسیستمی به معنی وجود قوانین، مقررات و سازمان‌های حمایت کننده و تربیت کننده افراد کارآفرین است. بنابراین به وجود آوردن چنین سیستمی نیازمند همراهی همه جامعه برای ساختن بستر‌های مناسب برای توسعه کارآفرینی است.
یکی از منابع اصلی مورد نیاز برای کارآفرینی وجود نیروی متخصص است. در ایران سالانه بیش از 5,000 نفر از رشته‌های گوناگون مهندسی فارغ التحصیل می‌شوند. از طرفی، منابع و مواد اولیه نیز به وفور در ایران در دسترس است. یکی دیگر از عوامل مورد نیاز برای کارآفرینی تأمین سرمایه است که در این موضوع ایران نیازمند تغییرات و اصلاحاتی است که کارآفرینان به منابع مالی بیشتری دسترسی پیدا کنند. همچنین قوانین باید به گونه‌ای اصلاح شوند که محیط برای رشد کارآفرینی مناسب گردد.
کارآفرینی چگونه باعث بهبود وضعیت جامعه می‌شود؟
بهبود وضعیت جامعه و افزایش کیفیت زندگی
با توجه به مطالب گفته شده می‌توان به این نتیجه رسید که کارآفرینی از راه‌های گوناگونی به بهبود وضعیت جامعه کمک می‌کند. کارآفرینی می‌تواند با تبدیل ایده‌ها به محصولات جدید و ارائه آنها به بازار زندگی افراد جامعه را متحول کند و کیفیت زندگی آنها را افزایش دهد. برای مثال مایکروسافت با معرفی ویندوز نحوه استفاده ما از کامپیوتر را دگرگون کرد و این امکان را که از کامپیوتر به صورت گسترده در خانه، ادارات استفاده شود را فراهم کرد.
اشتغال زایی
یکی از منابع اساسی لازم برای تحقق کارآفرینی نیروی انسانی است. کارآفرینان با استخدام نیروی انسانی مورد نیاز کسب و‌کارشان سطح اشتغال را در جامعه بالا می‌برند. آنها با پیدا کردن راه‌های نوین برای تولید محصولات در شرایط گوناگون به ادامه اشتغال و کسب درآمد نیرو‌های خود و در نتیجه افزایش کیفیت زندگی آنها کمک می‌کنند.
یکی از مثال‌های خوب برای این موضوع آقای محمد کریم فضلی بنایانگذار گروه صنعتی پاکشو است. در سال‌های جنگ 8 ساله ایران و عراق به علت مشکلات اقتصادی بسیاری از صنایع اقدام به تعدیل نیروی انسانی کردند. ولی ایشان با استفاده از صادرات مانع بیکارای نیروی انسانی شدند و طی سال‌های پس از آن نیز با راه‌اندازی شرکت‌های گوناگون در زمینه‌های مختلف این راه را ادامه دادند.
حتما بخوانید: “ خرید کالای ایرانی چگونه به رونق کسب‌و‌کار داخلی کمک می‌کند؟ “
بنابراین کارآفرینان با استفاده بهینه‌تر از منابع و افزایش بهره‌وری آنها منجر به بهبود شرایط اقتصادی و در نتیجه شرایط زندگی در جامعه می‌شوند.آنها با ایجاد محصولات و خدمات جدید، افزایش سطح اشتغال و افزایش بهره‌وری منابع به بهبود شرایط اقتصادی و کیفیت زندگی کمک می‌کنند.
نتیجه‌گیری
نمونه‌های موفق کارآفرینان خصوصا در قرن بیستم با تحولاتی که در محصولات و خدمات ایجاد کرده‌اند شیوه زندگی ما را تغییر داده‌اند. با توجه به نقش گسترده کارآفرینی در تحولات اقتصادی؛ واژه کارآفرینی چیست و به چه کسی کارآفرین می‌گویند یکی از پرسش‌هایی است که افراد بسیاری خصوصاً اقتصاددانان را از قرن 17 میلادی به خود مشغول کرده بود.
کارآفرینی در واقع راه‌اندازی کسب و‌کار یا ایجاد تغییرات نوآورانه در شیوه‌های آن با ارائه محصولات و خدمات نوآورانه یا تغییر نوآورانه در نحوه تولید و یا ارائه آنها با بکارگیری و مدیریت منابع انسانی، مادی و سرمایه، و افزایش بهره‌وری آنها با قبول ریسک و در نتیجه افزایش سودآوری است. یکی از نمونه‌های موفق کارآفرینی در سطح ملی گروه صنعتی پاکشو است که با تولید مواد شوینده، بهداشتی و آرایشی گوناگون ضمن ایجاد اشتغال به بهبود کیفیت زندگی ایرانیان نیز کمک شایان توجهی کرده است.
